ادبیات فارسی در میان دروس عمومی دارای بالاترین ضریب، یعنی ضریب ۴، می‌باشد و از این نظر نسبت به سایر دروس عمومی اهمیت بیشتری دارد. افزون بر این، ادبیات فارسی نخستین درسی است که در دفترچه‌ی سوالات آزمون سراسری با آن مواجه خواهید شد. این موضوع نقش بسزایی در حفظ و ارتقاء روحیه‌ی داوطلب در آغاز جلسه‌ی آزمون ایفا می‌کند و می‌توان گفت ادبیات فارسی، به نوعی پرچم‌دار دروس عمومی در کنکور سراسری به شمار می‌رود.روش مطالعه‌ی ادبیات فارسی در دوران مدرسه با شیوه‌ی مطالعه‌ی این درس برای آزمون سراسری تفاوت‌های بنیادینی دارد. حتی اگر در دوران تحصیل در مدرسه، بالاترین نمرات را در این درس کسب کرده باشید، این موفقیت به‌هیچ‌وجه تضمین‌کننده‌ی کسب درصد بالا در کنکور نیست. چرا که نوع و سطح سوالات ادبیات فارسی در کنکورهای سال‌های اخیر به طور محسوسی تغییر کرده است و به مراتب تحلیل‌محورتر، مفهومی‌تر و دقیق‌تر شده‌اند. بنابراین، موفقیت در این بخش از آزمون، مستلزم به‌کارگیری روش‌های مطالعاتی ویژه و منطبق با ساختار جدید سوالات می‌باشد.
البته این تغییر روش به معنای نادیده گرفتن کتاب درسی نیست؛ بلکه برعکس، تسلط بر متن کتاب و نکات آن همچنان از اهمیت بالایی برخوردار است. مطالعه‌ی صحیح باید به گونه‌ای باشد که ضمن تسلط بر مباحث کتاب درسی، مهارت تحلیل سوالات ترکیبی و مفهومی نیز در داوطلب تقویت شود تا بتواند در روز آزمون عملکردی درخور داشته باشد.
مطالعه‌ی درس ادبیات فارسی در کنکور سراسری نیازمند تسلط بر مباحثی گسترده و متنوع است. این درس به چندین بخش مجزا تقسیم می‌شود که هر کدام سهم مشخصی از سوالات دفترچه عمومی را به خود اختصاص داده‌اند. به طور معمول، تست‌های ادبیات فارسی شامل موارد زیر است:
تاریخ ادبیات: ۱ تست
املای واژگان: ۳ تست
آرایه‌های ادبی: ۴ تست
قرابت معنایی: ۹ تست
زبان فارسی (دستور زبان): ۵ تست
معنی لغت: ۳ تست
نکته‌ی قابل توجه این است که در کنکورهای برگزار شده بر مبنای نظام جدید آموزشی، تغییراتی در تعداد سوالات برخی مباحث صورت گرفته است. به این ترتیب که تعداد سوالات بخش املای واژگان و آرایه‌های ادبی هر کدام یک تست افزایش یافته و در مقابل، سوالات مربوط به تاریخ ادبیات کاهش یافته است. این تغییرات نشان‌دهنده‌ی آن است که داوطلبان باید به ویژه به مباحث املا، آرایه‌های ادبی و قرابت معنایی توجه بیشتری داشته باشند و شیوه‌ی مطالعه‌ی خود را متناسب با ساختار جدید آزمون تنظیم نمایند. تسلط بر این مباحث، به طور مستقیم در کسب درصد بالاتر در درس ادبیات فارسی مؤثر خواهد بود.
ادبیات فارسی در مقایسه با سایر دروس عمومی، به دلیل شیوه‌ی خاص مطالعه و ماهیت مطالب، درسی نسبتاً دیر‌بازده محسوب می‌شود. به همین دلیل، اگر در این درس سطح تسلط پایین‌تری دارید، نباید انتظار داشته باشید که پیشرفتی سریع و چشمگیر را در مدت کوتاهی تجربه کنید. موفقیت در ادبیات نیازمند صبر، حوصله، تکرار و استمرار در یادگیری است. نکته‌ی مثبت اینجاست که با گذر زمان و تثبیت مفاهیم، احتمال فراموشی مطالب بسیار اندک خواهد بود و یادگیری شما در این درس ماندگاری بیشتری خواهد داشت.
شاید بارها شنیده باشید که روش صحیح مطالعه‌ی ادبیات، به صورت مبحثی (آرایه‌ها، قرابت معنایی، زبان فارسی و …) توصیه می‌شود. این نکته کاملاً صحیح است، اما باید توجه داشت که آغاز مطالعه به صورت مبحثی برای افراد تازه‌کار یا در مراحل ابتدایی آماده‌سازی کنکور، روش مناسبی نیست. نخستین برخورد جدی شما با مطالعه‌ی ادبیات فارسی به شیوه‌ی کنکوری، معمولاً در تابستان سال کنکور اتفاق می‌افتد. در این سه ماه طلایی، لازم است که مبنای اصلی مطالعه‌ی خود را کتاب‌های درسی قرار دهید. در این مرحله باید بر اساس ترتیب دروس کتاب، فصل به فصل پیش بروید و با دقت تمام به مطالعه‌ی همه‌ی مباحث بپردازید.همزمان با مطالعه‌ی کتاب درسی، توصیه می‌شود از کتاب‌های تست آموزشی طبقه‌بندی شده استفاده کنید. این کتاب‌ها معمولاً هر درس را به بخش‌های مختلف (لغت، املا، آرایه، دستور و …) تقسیم کرده‌اند و شما را در مسیر شناخت بهتر ساختار آزمون یاری خواهند داد. در این مرحله اگرچه مطالعه‌ی شما درس به درس است، اما باید نیم‌نگاهی به آشنایی با شیوه‌ی مطالعه‌ی مبحثی نیز داشته باشید تا به مرور بتوانید مهارت‌های لازم برای تسلط کامل بر هر شاخه از ادبیات را به دست آورید.
در نتیجه، آغاز با مطالعه‌ی درس به درس، همراه با تمرین و تست آموزشی، به شما کمک خواهد کرد پایه‌ی محکمی در ادبیات فارسی بسازید و در ادامه‌ی مسیر، با ورود به مطالعه‌ی مبحثی، به بالاترین سطح آمادگی برسید.
پس از اتمام دقیق کتاب‌های درسی و مرور مفاهیم متون و اشعار در تابستان، مرحله‌ی دوم یعنی آغاز مطالعه‌ی موضوعی و مبحثی فرا می‌رسد.
قرابت معنایی مهم‌ترین بخش ادبیات فارسی است و ۹ تست معادل ۳۶ درصد سوالات کنکور را شامل می‌شود. این بخش تا حدودی به ذوق و درک مفاهیم وابسته است، اما با تمرین مداوم و آشنایی با انواع ابیات می‌توان در آن تسلط یافت. علاقه و نگاه تفریحی به این مبحث، موفقیت شما را تسهیل می‌کند.در تست‌های قرابت، حفظ ابیات ضرورتی ندارد؛ چرا که طراحان می‌توانند از ابیات خارج از کتاب نیز استفاده کنند. با این حال، تسلط بر مفاهیم اشعار کتاب درسی به درک بهتر تست‌ها کمک می‌کند.در طول سال باید مفاهیم و چارچوب‌های کلی را یادداشت کنید تا هنگام مرور و جمع‌بندی، نظم ذهنی مناسبی داشته باشید. از منابع مناسب برای تمرین در این حوزه می‌توان به کتاب‌های «قرابت معنایی هامون سبطی»، «قرابت معنایی نشر الگو» و «قرابت معنایی گاج» اشاره کرد.
در بخش آرایه‌های ادبی، به دلیل طرح سوالات پیچیده، اشتباهات داوطلبان بالاست. بنابراین، قبل از شروع تست‌های جامع، ضروری است که مفاهیم و کاربردهای هر آرایه را به‌طور عمیق درک کنید و سپس با تست‌ها مهارت خود را ارزیابی کنید. استمرار در مطالعه این بخش بسیار مهم است و توصیه می‌شود هر شب تعدادی تست آرایه بزنید.
نگارش و زبان فارسی ۲۰ درصد از درس ادبیات کنکور را تشکیل می‌دهد. ابتدا باید بر کتاب درسی مسلط شوید و سپس با تمرین تکنیک‌های خاص، توانایی خود را برای پاسخ‌دهی به تست‌ها افزایش دهید. این تست‌ها معمولاً شمارشی هستند و نیاز به دقت بالا دارند.
مطالعه لغت و املا به دلیل فراموشی معانی و املای کلمات، پروسه‌ای طولانی و زمان‌بر است. در کنکورهای اخیر، سوالات شمارشی اهمیت زیادی یافته‌اند که ممکن است موجب اشتباهات شود. مهم‌ترین منبع لغات، کلمات ستاره‌دار کتاب درسی هستند و باید تمام معانی و معادل‌های آن‌ها حفظ شود. علاوه بر این، لغات با معانی خاص و پیچیده و همچنین لغات هم‌آوا باید مورد توجه قرار گیرند. برای تسلط بهتر، پیشنهاد می‌شود کلمات را در متن یاد بگیرید و از جعبه لایتنر برای حفظ معانی استفاده کنید.
تاریخ ادبیات یکی از بخش‌های حفظی و محتوایی در حوزه‌ی ادبیات فارسی کنکور به‌شمار می‌آید. برخلاف بخش‌هایی که نیازمند تحلیل‌های منطقی و درک عمیق مفاهیم هستند، پاسخ‌گویی به سؤالات مربوط به تاریخ ادبیات مستلزم حفظ دقیق زندگی‌نامه شاعران و نویسندگان برجسته، به همراه آثار آن‌ها است. برای تسلط بر این بخش، تنها اتکا به حافظه‌ی کوتاه‌مدت کافی نیست؛ بلکه مرور مستمر مطالب به‌منظور تثبیت آن‌ها در حافظه‌ی بلندمدت، امری کاملاً ضروری است.مطالعه‌ی این قسمت از ادبیات، هرچند به ظاهر یکنواخت و حافظه‌محور به نظر می‌رسد، می‌تواند با بهره‌گیری از روش‌هایی مانند تصویرسازی ذهنی، دسته‌بندی‌های هوشمندانه، و به‌کارگیری شیوه‌های شخصی‌سازی‌شده، به تجربه‌ای لذت‌بخش و مؤثر تبدیل شود. علاقه‌مندی به فرایند مطالعه و ایجاد انگیزه‌ی درونی، در یادگیری بهتر این بخش نقش به‌سزایی دارد.البته باید توجه داشت که در نظام آموزشی جدید، تعداد سؤالات مربوط به تاریخ ادبیات در کنکور کاهش یافته و به همین دلیل، نسبت به سایر مباحث ادبیات، از اولویت کمتری برخوردار است. با این حال، بی‌توجهی به آن نیز توصیه نمی‌شود؛ چرا که هر پرسش در کنکور می‌تواند در افزایش تراز و درصد نهایی شما تأثیرگذار باشد.برای دستیابی به موفقیت چشمگیر در درس ادبیات، صرفاً مطالعه‌ی مباحث و یادگیری نظری آن‌ها کفایت نمی‌کند. حل تست‌های متنوع و پرتعداد، به همراه تحلیل دقیق نتایج آزمون‌ها، نقش کلیدی در ارتقای سطح آمادگی دارد. باید توجه داشت که یادگیری عمیق زمانی معنا می‌یابد که در کنار آن تمرین مستمر و بررسی نقاط قوت و ضعف، در دستور کار قرار گیرد. هرچه در این مسیر تست‌های بیشتری بزنید و به تحلیل عملکرد خود بپردازید، احتمال موفقیت شما در این بخش، و در مجموع در درس ادبیات، به‌مراتب افزایش خواهد یافت.
در دوران جمع‌بندی، باید تمامی مباحث ادبیات را به‌طور ترکیبی مطالعه کنید و تست‌های جامع را، با اولویت تست‌های کنکورهای سراسری، بزنید. اگر در طول سال تمرین و تست کافی انجام داده‌اید، جمع‌بندی برای شما کار دشواری نخواهد بود و ادبیات به یک فعالیت لذت‌بخش تبدیل می‌شود.با توجه به اینکه ادبیات اولین درس دفترچه کنکور است، باید با انرژی و انگیزه بالا به سوالات آن پاسخ دهید تا انرژی بیشتری برای دروس سخت‌تر ذخیره کنید.مطالعه ادبیات کنکور به نوعی ما را با دنیای جذاب فرهنگ و تعالیم مختلف آشنا می‌کند. اگرچه ممکن است تست‌های برخی مباحث بی‌منطق و بی‌اهمیت به نظر برسند، اما این شرایط برای تمامی داوطلبان وجود دارد و بهتر است تا حد امکان از مطالعه ادبیات لذت ببرید.
امیدوارم مطالب امروز برای شما مفید بوده باشد. نظرات و سوالات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
سایت کتاب کلاس منبع مناسب و جامعی برای داوطلبان کنکور می باشد.
ایمیل: info@ketabkelas.com
